Պատանեկության տարիներին, Գյոթեն երկար ժամանակ գտնվում էր խորը դեպրեսիայի մեջ: Այդ դեպրեսիան դատարկ տեղում չեր առաջացել: Նրան նախորդել էր իրադարձությունների մի շարան, որն էլ իր խոր հետքն էր թողել Գյոթեի երիտասարդ հոգում:
19 տարեկան հասակում փլուզվում է նրա մեծ սերը Կատենկա Շոնկոպֆի նկատմամբ, որից անմիջապես հետո սպանում են նրա պաշտելի ուսուցչին՝ Յոհան Վինկելմանին: Այս լուրը պոետի համար, նրա խոսքերով՝. «ամպրոպ էր պարզ երկնքում» և շրջադարձային եղավ իր ամբողջ կյանքի համար:
Գոգոլը իր կյանքի ընթացքում տառապել է մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզով: Մոլուցքային շրջանում գրողն ուներ բազում ստեղծագործական մտքեր, լի էր ուժերով և էներգիայով, որն էլ վառ արտացոլել է իր ստեղծագործությունների մեջ: Սակայն ճոճանակը ճոճվում էր նաև դեպի հակառակ կողմ և բնականաբար սկսվում էր սև շրջան: Նրա ժամանակակից բժիշկները չէին կարողանում ճիշտ ախտորոշել և առավել ևս ճիշտ բուժում նշանակել այս հիվանդությանը: Նրանք գրողին բուժում էին փաթաթելով նրան թաց սավանի մեջ, իսկ հոգևոր ուսուցիչը՝ խիստ պասով (սովով): Սակայն այս մեթոդները ի վիճակի չէին թեթևացնելու հիվանդի հոգեկան տանջանքները:
Հեմինգուեյի գրվածքներն անվանում են կյանքի դասագրքեր տղամարդկանց համար: Նրա ամենամեծ գրվածքներից է համարվում «Ծերունին և ծովը», որում համառ և հաճախորեն հնչում է հետևյալ լոզունգը՝ «Չհանձնվել: Գնալ մինչև վերջ: Հաղթել»: Հեղինակի պատկերը իրենից ներկայացնում է կենսուրախության տիպաժ, վարակիչ էներգիայի կուտակում, որն բավարարում էր և ստեղծագործելու և հաճույքների համար: Սակայն նրա ստեղծագործությունները շատ անկայուն են, իսկ հետաքրքրությունները և հաճույքները միշտ վերջանում էին հիասթափությամբ: Նա ամբողջ կյանքում դիմակ է կրել, որի տակ էլ թաքցրել է իր անսանձ բայց ճնշված և հիվանդագին հոգին, որն բռնկված էր զոհվելու ձգտումով:
Հայտնի ամերիկացի գրողն իր կյանքին վերջ է տվել կյանքի 40-րդ տարում: Նրա մահը թվում է անբնական ու անմիտ: Լոնդոնի ստեղծագործությունների մեջ վառ և ցայտուն հնչում են կյանքի հիմնի հնչյունները: Նրա պատմվածքների հերոսները կամային և ուժեղ մարդիկ են, որոնք հաղթահարում են անասելի դժվարություններ: Նրանք նպատակներ են դնում, նպատակասլաց գնում դեպի դրանք և միշտ հաղթում, անկախ հանգամանքներից: Նրա գրվածքները կարդալուց հետո ապրելու մեծ ցանկություն է առաջանում: Իր գրվածքների համար, նյութերը, գրողը գտնում էր իր սեփական կյանքից՝ նրա կենսագրությունը կարելի է կարդալ մի շնչով, կարծես արկածային վեպ:
Իմ աշխատանքային փորձի տարիների ընթացքում, ստացել եմ բազմաթիվ նամակներ: Այդ նամակներում եղած անելանելիության և հուսահատության բառերը դադարում են մնալ որպես ուղղակի բառեր: Ամեն տողում բաբախում է ցավը, առկա է մթության զգացողությունը, ծավալվում են տարօրինակ խաղեր մահվան հետ: Այդ տողերը ապրում էին իրենց անկախ կյանքով և բոլորովին աննկատ իրար միանալով ներգրվեցին այս բաժնում:
Կյանքը քո կախված կլինի քո առջև
և կդողդողաս դու գիշերը և ցերեկը
և համոզված չես լինի քո կյանքում:
/Երկրորդումն օրինաց 28:66/
Ինձ մեջ չմնաց ոչ ծիծաղ, և ոչ խիղճ,
Երկնքիս կտորն արևայուղի հետ չորացավ:
Երբ երկինքը այնպես կապույտ էր ինչպես կապույտ օվկիանոսը, երբ առավոտը լցնում էր խիտ մոխիրով մարգագետինները և ձորակները, երբ արևը կայծկլտում էր իմ սիրելիի աչքերի պես, ՆԱ մտավ իմ հոգու տունը: Առանց թակոցի կամ զգուշացման:
Ամեն ինչ կատարվում է շատ դանդաղ: Դա նման է նրան, թե ինչպես է մամռակալում գետը: Աննկատելի նրա մակերևույթը ծածկվում է ջրոսպի բարակ շերտով: Կայծկլտող և թափանցիկ ջուրը դառնում է խամրած և լճացած: Որտե՞ղ է այն սահմանը, որից հետո կյանքով լցված գետը դառնում է հոտած ջրով լցված ճահիճ:
Որտե՞ղ է այն սահմանը,
Անցնում են օրեր, որոնք դառնում են շաբաթներ: Նա արդեն բավականին ամուր է նստել իմ մեջ: Սկզբից ես փորձում եմ խիզախել: Ինձ ստիպում եմ ժպտալ, փորձելով անցնել մռայլ սաղավարտի միջով, որն ընկած է երեսիս, բայց օրեցօր ժպիտս ավելի շատ հիմար ծամածռություն է հիշեցնում: Աչքերս խամրում են և համարյա ոչինչ չեն արտահայտում: Չնայած ոչ՝ նրանց մեջ դատարկություն և վախ կա:
Խոսքս դառնում է ալարկոտ, իսկ բառապաշարս արդեն համեմատելի է Ֆիմա Սոբակի բառարանի հետ և հետզհետե մոտենում է Էլլոչկա Լյուդոեդկայի բառապաշարին:
Անհետանում են զարմանալու և զգալու ընդունակությունները: Դեռևս որոշ բաներ զարմացնում են: Զարմացնում է այն, որ մարդիկ կարող են իրար հետ ինչ-որ բանի մասին խոսել: Նրանց հետաքրքիր է ապրելը, նրանք ինչ-որ բաներ են ուզում իմանալ, ինչ-որ բաներ են փոխում, ձգտումներ ունեն և անում են հարյուրավոր ուրիշ տարբեր բաներ: Նրանք շարժվում են բռնկված կյանքի հոսքով նույնիսկ չմտածելով այդ մասին: Նրանք գիտեն ինչ անել, ինչպես ապրել, ուր շարժվել:
Ինչպե՞ս է դա նրանց հաջողվում:
Անտարբերություն: Երբեմն ինձ թվում է, որ անտարբերությունը դա զգացմունք է: Այն ամենն, ինչ հուզում էր և կոչում պատասխան բաբախյուն, թվում է անիմաստ և ևս մի անգամ էլ անիմաստ: Ոչ, ավելի ճիշտ դրսում ոչինչ էլ չի փոխվել և աշխարհը առաջվա պես կենդանի է և ուրախ:
Իսկ ներքուստ ամեն ինչ ամորձատված է և մահացած՝ ես նայում եմ աշխարհին, նայում ինձ շրջապատող մարդկանց և զգում եմ...
Ես չգիտեմ թե որ ժամանակի մեջ ապրեմ: Ինչքան երկար եմ ես սովորել ապրել այստեղ և հիմա: Բայց այս պահին այդ իմացությունն աշխատում է իմ դեմ: Փորձում եմ փրկությունս գտնել անցյալի մեջ, սակայն այնտեղ միայն հիշողություններ են, որոնք հալեցնում են մեղքի սառույցը:
Բոլոր լավ բաները անվերադարձ մոռացվել են: Ապագայու՞մ... Ին՞չ ապագայի մասին է խոսքը: Ես ապագա չունեմ: Իսկ ներկան: Որտեղ է այդ անտեր այստեղն ու հիման: Այնտեղ, որտեղ ամեն բջիջով հենց այստեղ և հենց հիմա զգում ես բութ և տնքացող ցավ,
Իսկ օրերը գլորվում են, ինչպես հավերժության կողմից հմտորեն տաշած և մեկը մյուսին ճշգրտությամբ նման բիլյարդի գնդակներ: Նրանք խփվում են իրար մարմարյա չրխկոցով, պատրաստ լարվածությունից պայթել լռության մեջ իսկ ժամանակը շարունակում է հոսել անտեսանելի անդունդի միջով:
Մտքեր, որոնք զրկված են շարժումից: Լուսանում է... և նորից մի հերթական գնդակ է գլորվում: Ես պատրաստ եմ ընդունել ցանկացած իրականություն, թող լինի ինչ ուզում է, միայն թե ոչ այս շարժումը:
Ինչ-որ մեկը ժամանակին ասել է՝. «Կամ դու զբաղվում ես կյանքով, կամ դու զբաղվում ես մահով»: Ես արդեն վաղուց կյանքով չեմ զբաղվում, իսկ մահն արդեն կողքիս է: Մենք նրա հետ քայլում ենք ձեռք ձեռքի տված: Եվ մտքերը: Այդ մշտական մտքերը մահվան մասին:
Նրանք լպրծուն որդերի կծիկի պես ամեն ինչ խառնշտում են գլխիս մեջ: Գժվեցնում են ինձ, ստիպելով մոռանալ աշխարհում ամեն ինչի մասին: Միայն այդ ժամանակ, զարմանալիորեն հստակ հասկանում ես նրանց, ով խիզախել է քայլ անել դեպի...
Ոչ վիշտ, ոչ սեր, ոչ տխրություն, ոչ տագնապ, ոչ էլ ցավ կրծքում,
կյանքդ ուսերիդ ետևում է կարծես, և միայն կես ժամ առջևում:
Իոսիֆ Բրոդսկի
Տասներկու հարկանի շենքի տանիքին: Գրպանումս երկու էջանոց նամակ, որում իմ որոշման բացատրությունն է և ինձ հասկանալու և ներելու խնդրանք: Ամեն ինչ հստակ է և որոշակի:
Ես դեռ չէի հասցրել արթնանալ, բայց արդեն գիտեի, որ ոչինչ չի փոխվել: Ոչ մի կաթիլ: Նա նորից իմ հետ էր: Իմ մեջ էր: Ինձնից դուրս էր: Իսկ այնտեղ դրսում գիշերը վերջանում էր թողնելով շուրթերի վրա ասֆալտի համ: Եվ գորշ մուկ - առավոտը, իր պոչով ցրել էր աստղերի կեսը, իսկ մյուս կեսը անհայտացավ, երբ փակվեց հսկայական երկնային զարդատուփի կափարիչը: Արևը դանդաղ բարձրանում է կառափնարան իր հետևից քարշ տալով մոխրագույն կաղացող օրը:
Ես շարունակում էի ընկնել: Մա՞հ: Մենք արդեն կողք կողքի չէինք քայլում: Նա արդեն այստեղ չէր:
Դա հեռու է մեկ օրվա գործընթաց լինելուց: Պատահում են անկումներ և երբեմն նույնիսկ մինչև ամենահատակը: Ուղղակի դրանք վերապրվում են, որովհետև մութ թունելի ծայրում ամեն դեպքում լույս է երևացել՝ առաջացել է հույս: Իսկ հույսը՝ ամեն ինչ է:
Ես չեմ պատկերացնում թե ինչպես եմ ապրել առանց հույսի ու կենդանի մնացել: Աշխարհը կարծես երևակվող ֆոտոնկար լինի, որն սկսում է առաջանալ անէությունից: Առաջանում են գույներ ու ես սկսում եմ տեսնել ու զգալ նրանց, որովհետև ԿԵՆԴԱՆԻ ԵՄ: Դրա մասին են խոսում բազում բաներ:
Խոնարհ ակնածանքով, նվիրում եմ իմ բոլոր ընկերներին:
Այս տողերը բոլոր նրանց համար է, ում ճանաչում եմ: Առաջին հերթին ծանոթների, հետո մարդկանց, որոնք կարծես թե դեռ ընկերներ չեն, բայց արդեն օտար էլ չեն, և վերջին հերթին միայն ընկերներիս համար: Նրանք առանց իմ խոսելու էլ ամեն ինչ գիտեն: Իսկ եթե նույնիսկ չգիտեն՝ կհասկանան: Ես հուսով եմ, որ կհասկանան: Ինչի՞ց սկսեմ: Ինձ հետ կապի արտաքին միջոցներից:
Աուտիզմ (հայտնի է նաև ինչպես ինֆանտիլ աուտիզմ (անգլ. infantile autism), մանկական աուտիզմ (childhood autism), վաղ ինֆանտիլ/մանկական աուտիզմ (early infantile/childhood autism), Կանների սինդրոմ կամ Կանների աուտիզմ (Kanner's autism), DSM-IV-ում՝ աուտիստիկ խանգարում (autistic disorder)) — խանգարում, որն առաջանում է գլխուղեղի զարգացման խանգարման արդյունքում և բնութագրվում է սոցիալական փոխազդեցության և շփման արտահայտված և բազմակողմանի դեֆիցիտով, ինչպես նաև սահամանափակ հետաքրքրություններով և կրկնվող գործողություններով։
Ասպերգերի համախտանիշը մեկն է, հինգ ընդհանուր (պերվազիվ) աճի խանգարումներից, որին երբեմն անվանում են աուտիզմի բարձր ֆունկցիոնալ ձև (այսինքն աուտիզմ, որի ժամանակ գործունեության ունակությունը համեմատաբար պահպանված է): Ասպերգերի համախտանիշով հիվանդները հազվադեպ են հանդիպում և կողքից դիտողի համար, նման չեն մտավոր հետամնացների: Որպես մինիմում նրանք ունենում են նորմալ, կամ բարձր ինտելլեկտ, սակայն ոչ ստանդարտ կամ թույլ զարգացած սոցիալական ունակություններ: Այդ պատճառով էլ, հաճախ նրանց էմոցիոնալ և սոցիալական աճը և ինտեգրացիան տեղի է ունենում սովորականից ավելի ուշ:
