Մի աստվածավախ մարդ ծունկի էր իջել մեչետում և կլանված աղոթում էր: Իսկ մի ուրիշ հավատացյալի աչքին ընկան նրա հոյակապ գործած կոշիկները՝ վեր ցցված քթերով: Նա արդեն պատկերացրեց իրեն, թե որքան լավ կլիներ, որ ինքն էլ այդպիսի կոշիկներ ունենար:
Մտքից մինչև գործ արվող քայլը հաճախ ավելի կարճ է լինում, քան մտածում են սովորաբար: Նա մոտեցավ աղոթողին և շշնջաց նրա ականջին՝
Մի անգամ մոլլան, նավակի հպարտ տերը, հրավիրեց իր գյուղի դպրոցի ուսուցչին իր հետ զբոսնելու Կասպից ծովով: Դպրոցի ուսուցիչը հարմարավետ ձգվեց նավակի մեջ՝ ծածկի տակ և հարցրեց մոլլային՝
- Ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ եղանակ կանի այսօր:
Մոլլան որոշեց, թե որ կողմից է քամին փչում, նայեց արևին, խոժոռվեց և ասաց՝
Մի անգամ դերվիշը, ում համար ինքնահրաժարումը՝ ուրախություն էր, իսկ դրախտը՝ հույս, հանդիպեց մի ազնվազարմ իշխանի: Վերջինիս հարստությունը գերազանցում էր այն ամենին, ինչ դերվիշը երբևե տեսել էր: Իշխանի հանգստի համար նախատեսված վրանը տեղավորված էր քաղաքից դուրս: Այն պատրաստված էր թանկարժեք գործվածքներից, և նույնիսկ մեխերը, որով այն ամրացված էր գետնին՝ մաքուր ոսկուց էին:
Դերվիշը, ով միշտ և ամենուր ասկետիզմ էր քարոզում, իշխանի վրա խոսքերի տարափ տեղաց,
Մի կին հուզված եկավ գխազի՝ շրջանային դատավորի մոտ, և սկսեց բողոքել, որ մի օտար տղամարդ համբուրել է նրան՝ հակառակ իր կամքի: Նա գոռում էր՝
- Ես Ձեզանից արդարություն եմ պահանջում: Ես չեմ հանգստանա, մինչև Դուք չպատժեք չարագործին: Ես Ձեզանից պահանջում եմ, դա իմ իրավունքն է:
Ամբողջ այդ ընթացքում նա գետնին էր խփում իր փոքրիկ ոտքը և հայացքով մոխրացնում դատավորին:
Մի անգամ ընկերը հարցրեց մոլլային, այն բանից հետո երբ լսեց նրա պատանու նման ոգևորված քարոզը՝
- Մոլլա, հարգարժան, քանի՞ տարեկան ես:
Մոլլան նայեց երիտասարդին և պատասխանեց՝
- Ես ավելի շատ եմ ապրել, քան Դու վերնաշապիկ ես չորացրել արևին: Իմ տարիքը գաղտնիք չէ՝ ես քառասուն տարեկան եմ:
Մի գիտնական, ով հռչակվել էր իր գիտելիքներով և հոյակապ երկար մորուքով, քայլում էր Շիրազի նրբանցքներով: Խորասուզված իր մտքերի մեջ նա անցնում էր ջուր վաճառողների ամբոխի կողքով, որոնք էլ ծիծաղում էին նրա վրա:
Նրանցից ամենաքաջը մոտեցավ գիտնականին և ցածր խոնարհվելով ասաց՝
- Մեծ Վարպետ, մենք ընկերոջս հետ գրազ ենք եկել:
Մի անգամ Ավիցենաի մոտ եկավ մի աշակերտ, ով նրան շատ էր մեծարում և ասաց՝ «Մեծարգո պարոն: Դու մեր բոլոր գիտնականներից ամենաիմաստունն ես: Դու փիլիսոփա ես, պոետ, աստղագուշակ և շատ ավելի շատ գիտես, քա պահանջում է գիտությունը: Ինչու՞ Դու չես ձգտում մարգարե դառնալ: Ես համոզված եմ, որ հազար ու հազար մարդիկ կգան քո հետևից և կլսեն Քեզ: Մտածիր միայն, Մուհամմեդը միայն ուղտապան էր, նա գիտություններից տեղյակ չէր, սակայն նրա խոսքը հասնում էր յուրաքանչյուրի սրտին և լսվեց միլիոնավոր մարդկանց կողմից»: «Առիթի դեպքում ես Քեզ կբացատրեմ, - պատասխանեց Ավիցենան, - միայն համբերություն ունեցիր»:
Մոլլան իր բարձր տեղից քարոզում էր՝ «Երանելի են նրանք ովքեր ապրում են աղքատության մեջ: Ով այստեղ, երկրի վրա մերկ է բազեի նման, այն պատճառով, որ հագուստ գնելու համար գումար չունի, այն աշխարհում ամենաթանկարժեք գործվածքներից զգեստներ է հագնելու»: Այս ասելով նա դիմեց մի աղքատի, ով ցնցոտիներ էր հագած և սոված հայացքը հառել էր նրա վրա՝ «Դու, թանկագին ընկեր, իմ հարևան: Ասում եմ քեզ, այն աշխարհում այնպիսի գործվածքներից զգեստներ կհագնես, որպիսիքին կյանքիդ ընթացքում չես էլ դիպչել,
Հավատացյալները ամբոխներով գալիս էին որ Մուհամմեդ մարգարեի խոսքը լսեին: Մի մարդ հատուկ ուշադրությամբ և ակնածանքով էր լսում, անկեղծ աղոթում էր և բաժանվեց մարգարեից միայն այն ժամանակ երբ երեկո իջավ:
Մի րոպե էլ չէր անցել որ նա կրկին սրընթաց վերադարձավ իր նախկին տեղը և կտրատվող ձայնով աղաղակեց՝ «Օ, Տեր: Այսօր առավոտյան ես ուղտով եկա, որ Քեզ՝ Աստծո մարգարեին լսեմ: Իսկ հիմա ուղտն այնտեղ չի, որտեղ թողել էի: Նա ոչ մի տեղ չկա:
Ճնճղուկն ուզում էր դառնալ այնպիսին, ինչպիսին սիրամարգն էր: Նրան շատ էր դուր գալիս այդ թռչունի հպարտ քայլքը՝ բարձր պահած գլխով և ահռելի մեծ, անիվի նման պոչով, որով վերջինս քայլելուց ծափ էր տալիս:
- Ես նույնպես ուզում եմ այդպիսին լինել, - ասաց ճնճղուկը, - ես համոզված եմ, որ ուրիշները ինձնով կհիանան:
Երեք հին ընկերներ նստել էին միասին և զրուցում երիտասարդության ուրախությունների և ծերության դժվարությունների մասին:
- Ահ, - տնքում էր մեկը, - իմ ոտքերն ինձ չեն լսում այնպես, ինչպես ես կուզեի: Ախր ժամանակին ես վազում էի, իսկ հիմա նրանք ինձ թողել են ճակատագրի քմահաճույքին, այնպես, որ ես հազիվհազ ոտքից ոտք եմ անցնում:
Մի աճպարար իր արվեստն էր ցուցադրում սուլթանին և նրա պալատականներին: Հանդիսատեսը հրճվանքի մեջ էր: Ինքը՝ սուլթանը, ոգևորությունից ինքն իր նման չէր:
- Աստված իմ, ինչ հրաշք է, ինչ հանճարեղ մարդ է:
Նրա վեզիրն ասաց՝
- Ձերդ մեծություն, ախր Աստվածները չեն կավը թրծում:
Դատավորի առջև կանգնած էր մի մարդ, ում մեղադրում էին նրանում, որ նա կաշառք էր վերցնում: Բոլորն էին ասում այն մասին, որ նա մեղավոր է, և դատավորին մնում էր միայն վճիռ կայացնել:
Դատավորը իմաստուն մարդ էր: Նա մեղադրվողին առաջարկեց ընտրել երեք պատիժներից մեկը՝ կամ վճարել հարյուր թուման, կամ հիսուն փայտի հարված ստանալ, կամ էլ հինգ ֆունտ սոխ ուտել:
- Սա հավանաբար այնքան էլ դժվար չի լինի,
Մի կին շուկայում, բրդյա և տրիկոտաժե գործվածքների խանութում, երկար բարակ բրդյա գործվածք էր փնտրում, որից նա ուզում էր ամուսնու համար թիկնոց կարել: Նրա համար ամենակարևորն այն էր, որ գործվածքը լինի մաքուր ոչխարի բրդից, ոչ մի այլ բանի մասին նա նույնիսկ լսել չէր ուզում:
- Վերցրեք այ այս հոյակապ գործվածքը, - բրդյա մի կտոր առաջարկեց նրան վաճառողը: - Ձեր ամուսինը նրա մեջ իրեն այնպես կզգա, կարծես հրեշտակները նրան դրախտ են բարձրացնում:
Բժշկի մոտ մի կոշկակար եկավ՝ նա ուժեղ ցավեր ուներ և թվում էր թե նրա օրերը հաշվված են: Բժիշկը որքան որ չջանաց՝ չկարողացավ հարմար դեղ գտնել, որ նրան օգնի:
Վախեցած այցելուն հարցեց՝
- Մի՞թե չկա ոչինչ, որ կփրկի ինձ:
Բժիշկը պատասխանեց՝
«Ինձ փող է պետք, չե՞ս կարող ինձ հարյուր թուման պարտքով տալ», - հարցրեց մի մարդ իր ընկերոջը: «Ես գումար ունեմ, բայց քեզ ես չեմ տա: Երախտապարտ եղիր ինձ դրա համար»:
Մարդը բարկացած ասաց՝ «Այն, որ Դու փող ունես, և չես ուզում ինձ տալ, դեռ դժվարությամբ կարող եմ հասկանալ: Սակայն այն, որ ես դրա համար դեռ պետք է Քեզ երախտապարտ լինեմ՝ ոչ միայն ինձ համար անհասկանալի է, այլև կարծում եմ, որ ուղղակի լկտիություն է»:
Մի Իմաստունի այգում ապրում էր մի հոյակապ սիրամարգ: Այդ թռչունը այգեպանի ուրախությունն էր: Նա այդ թռչունին սնում ու փայփայում էր:
Իսկ նախանձախնդիր ու ժլատ հարևանը, անընդհատ նայում էր ցանկապատի վրայից և ոչ մի կերպ չէր կարողանում համակերպվել այն բանի հետ, որ ինչ-որ մեկը ավելի գեղեցիկ սիրամարգ ունի քան ինքը: Նախանձից նա քարեր էր նետում թռչունի վրա:
Մի պարսկական պատմության մեջ պատմվում է մի ճամփորդի մասին, ով մեծ դժվարությամբ էր քարշ գալիս, կարծես անվերջ ճանապարհով:
Նա ամբողջությամբ բեռնված էր ամենատարբեր առարկաներով: Ավազի ծանր պարկը կախված էր նրա մեջքի հետևում, մարմինը փաթաթված էր մի հաստ ջրի տիկով, իսկ ամեն ձեռքում նա մի քար էր տանում: Նրա պարանոցից, հին մաշված պարանից կախված էր մի հին ջրաղացաքար:
Բժշկի մոտ մի անատամ Շեյխ եկավ և սկսեց բողոքել`
- Օ, Դու, բոլոր մարդկանց օգնող, օգնիր ինձ նույնպես: Հենց ես քնում եմ, երազները տիրում են ինձ: Երազումս տեսնում եմ, թե եկել եմ հարեմի դիմացի հրապարակը: Իսկ կանայք այնտեղ հիասքանչ են՝ հրաշագեղ այգու ծաղիկների, դրախտի աստվածային էակների նման: Սակայն ես հենց հայտնվում եմ այնտեղ, անմիջապես նրանք բոլորը անհետանում են գաղտնի մուտքով:
Խալիիֆը մահամերձ պառկած էր, ընկղմված իր մետաքսե բարձերի մեջ: Խակիմները, իր երկրի բժիշկները, հավաքվել էին նրա շուրջը, և բոլորն էլ եկել էին այն եզրահանգման, որ Խալիֆին կարող է միայն փրկել մի բան՝ երջանիկ մարդու վերնաշապիկը, ինչը պետք է դնել Խալիֆի գլխի տակ: Սուրհանդակները, մեղուների նման սլացան ամենուր և ամեն քաղաքում փնտրում էին երջանիկ մարդուն, սակայն բոլորի մոտ ում հարցնում էին երջանկության մասին, կային միայն հոգսեր և վիշտ:
Վերջապես սուրհանդակները, արդեն հույսները կտրած, հանդիպեցին մի հովվի,
