Ոմն մեկը, բողոքեց սուֆիստ իմաստունին, որ նրա պատմած պատմությունները՝ որոշ մարդկանց կողմից մեկնաբանվում են մի կերպով, իսկ մյուսների կողմից՝ այլ կերպով:
— Հենց դրանում է այդ պատմությունների արժեքը, — ասաց իմաստունը: — Անկասկած, Դուք նույնիսկ չէիք մտածի այն բաժակի մասին, որից կարելի է միայն կաթ խմել, սակայն չի կարելի ջուր խմել, կամ այն ափսեի մասին, որից կարելի է միս ուտել, բայց չի կարելի մրգեր ճաշակել: Բաժակը և ափսեն՝ սահմանափակ կրիչներ են: Որքա՞ն ծավալուն պետք է լինի լեզուն, որ ապահովի սնունդով:
Կար-չկար մի Ավանակ կար, որն ապրում էր մի աղքատ մարդու մոտ և աշխատում նրա համար: Նա վատ էր սնվում, բայց մի կերպ ապրում էր: Մի անգամ Թագավորական ախոռների կառավարիչը խղճաց այս դժբախտ կենդանուն և տեղավորեց նրան Թագավորական ախոռում՝ Թագավորական նժույգների հետ, կերակրեց նրան և սկսեց հոգ տանել նրա մասին: Խեղճ Ավանակը չէր կարողանում չհամեմատել իրեն Սուլթանի ազնվազարմ արաբական նժույգների հետ: Նա դիմում էր Աստծուն՝ թե ինչու՞ է իրենց միջև այդքան մեծ տարբերություն:
Ջունայդը՝ Բաղդադից, մի անգամ անցնում էր կառափնարանի կողքով, որտեղ պատրաստվում էին մահապատժի ենթարկել մի գողի:
Ջունայդը խոնարհվեց հանցագործի առջև:
Մի անցորդ հարցրեց՝
— Ինչու՞ Դուք այդպես արեցիք:
Մուկը և փիղը սիրեցին իրար:
Ամուսնության գիշերը, Փիղը ոլորեց իր ոտքը, ընկավ, հարվածվեց մի կոշտ բանի և մնաց անշնչացած:
— Օ, ճակատագիր, — ասաց Մուկը: — Ես գնեցի հաճույքիս մեկ պահը և երևակայության տոննաները՝ ամբողջ կյանքիս գնով, որը նվիրելու եմ գերեզման փորելուն:
Մարդը, ով նպատակ ուներ ուսանել, ասաց Ջուն-Նուն Եգիպտացուն՝
— Աշխարհում ամեն ինչից շատ ուզում եմ ընդունված լինել Ճշմարտության Ուղի:
Ջուն-Նունը ասաց նրան՝
— Դուք կարող եք միանալ մեր քարավանին միայն այն դեպքում, եթե սկզբի համար, կկարողանաք ընդունել երկու պայման: Առաջինը՝ Դուք պետք է անեք այն, ինչ չեք ուզում անել:
Մի անգամ զրույցի բռնվեցին երկու աղքատ մարդ:
— Վատ ժամանակներ են հիմա, — բողոքեց մեկը մյուսին:
— Ի՞նչ ես ասում, — հակառակվեց ընկերը, — Հիմա այնքան էլ վատ չէ: Բայց կգա ժամանակ, երբ ապրելը համարյա անհնար կլինի:
— Դա ե՞րբ կլինի:
Մի եղջերու այնպես հիվանդացավ, որ սարից գլորվեց հարթավայր: Սակայն նրա եղբայրները մենակ չթողեցին նրան դժբախտության մեջ և հաճախ այցելում էին նրան: Այցելությունների ընթացքում նրանք ճաշակում էին այն հյութեղ խոտը, որն աճում էր այդ հարթավայրում: Երբ եղջերուն ոտքի կանգնեց, շուտով մահացավ սովից:
Պարզ չէ՞, որ կարեկցողներից շատերը ավելի շատ վնաս են բերում, քան օգուտ՝ նրանց, ում կարեկցում են:
Մի մարդ, Աէլ անունով, ուներ տուն և տնամերձ հողամաս: Փուշ ու տատասկ էր աճում այդ հողի վրա, քանի որ տանտերը չէր խնամում այդ հողամասը: Ամեն տարի, այդ փշերից թափվում էին սերմերը հողի վրա, և մյուս տարի Աէլի հողամասը ծածկվում էր ավելի ու ավելի խիտ փշերով:
Անհանգստացավ Աէլը՝ հարևանների այգիները ծաղկում էին և ուրախացնում անցորդներին:
Մի անգամ, աշակերտը մոտեցավ ուսուցչին և հարցրեց՝
— Ուսուցիչ, բոլոր բույսերը աճում են նույնանման փոքրիկ սերմերից, սակայն ինչու՞ են նրանցից միայն ծառերն մեծանալով դառնում այդքան բարձր և մեծ: Ախր նրանք բոլորն էլ նույնաքանակ արևի լույս և ջերմություն են ստանում:
— Այդ ամենը շատ ճիշտ ասացիր՝
Մահից հետո Աբելը պատահեց Կայենին: Նրանք երկար քայլեցին անապատով, երկուսն էլ այնքան բարձրահասակ էին, որ հեռվից երևում էին: Նրանք նստեցին հողին, խարույկ վառեցին և իրենց համար կերակուր տաքացրեցին: Լռում էին, ինչպես երկար ու ծանր օրվանից հետո հանգստացող մարդիկ:
Երկնքում վառվեց, դեռևս ոչ մեկի կողմից չանվանված մի աստղ: Կայենն ասաց եղբորը՝
— Ներիր:
— Դուք՝ ռազմատենչ արարածներ եք, — ասեց Առյուծին Ոչխարը: — Եվ մարդիկ Ձեր դեմ հրացաններով են դուրս գալիս: Իսկ մենք՝ բռնության կողմնակիցներ չենք, այ դրա համար էլ նրանք մեզ չեն որսում:
— Իսկ ինչու՞ պետք է նրանք Ձեզ որսան, — պատասխանեց անապատի որդին, — եթե կարող են ուղղակի բազմացնել Ձեզ:
Այնպես պատահեց, որ մի անգամ մեծ ջրհեղեղ եղավ, և հասավ այն կապիկին ու ձկանը:
Կապիկը, լինելով փորձառու և ճկուն արարած, կարողացավ բարձրանալ մի բարձր ծառի վրա և խուսափել փոթորկվող ջրերից: Իր անվտանգ տեղից նայելով ներքև, նա տեսավ, թե դժբախտ ձուկը ինչպես է պայքարում հզոր ջրի հոսանքի հետ:
Ամենաբարի նպատակներով, կապիկը կախվեց ծառից և դուրս հանեց ձկանը ջրից: Արդյունքը՝ ցավալի էր:
Մի անգամ, փիլիսոփաների ֆորումի ժամանակ, նրանց մեջ՝ մարդկային որակների մասին վեճ ծագեց:
— Մարդիկ բաժանվում են երկու դասի՝ վատ և լավ, — ասաց տարեց պարսիկը:
— Իսկ ո՞վ է որոշում այդ որակները, – հետաքրքրվեց հույնը:
— Ես կարծում եմ, որ ամեն ոք, ինքն է իր համար որոշում՝ լավ մարդ է թե վատ, — պատասխանեց պարսիկը:
Ուսուցիչը նման է տանտիրոջը: Նրանք, ովքեր փորձում են ուսումնասիրել Ճանապարհը՝ նրա հյուրերն են: Այդ մարդիկ նախկինում երբևե տանը չեն եղել և շատ վատ են պատկերացնում թե ինչ բան է դա: Բայց, ամեն դեպքում, տունը՝ տուն է:
Երբ հյուրերը տուն են մտնում և տեսնում են նստելու համար նախատեսված տեղերը, նրանք հարցնում են, թե դա ինչ է: Նրանց պատասխանում են՝ «Նստելու համար նախատեսված տեղեր են»: Հյուրերը նստում են աթոռների ծայրին՝ ոչ ամբողջությամբ, սակայն հասկանալով աթոռների նշանակությունը:
Ժամանակին, Բուխարեստում ապրում էր մի հարուստ և առատաձեռն մարդ: Նա Հոգևոր հիերարխիայի մեջ բավականին բարձր աստիճանի էր հասել, որի համար էլ նրան շնորհվել էր «Աշխարհի Նախագահ» տիտղոսը: Ամեն օր, բազմաթիվ մարդիկ էին գալիս նրա մոտ, և նա առատաձեռնորեն նրանց ոսկի էր շնորհում: Տարբեր դասի մարդկանց համար՝ այրիների, հիվանդների և այլն, նա ընդունելության առանձին օրեր էր նշանակում, երբ նրանք ստանում էին իրենց հասանելիք շնորհները: Սակայն իր առատաձեռնությունը, «Աշխարհի Նախագահը» սահմանափակում էր մի պայմանով՝ նա, ով իր տանը գետ մի բառ էր արտասանում՝ ոչինչ չեր ստանում:
Ժամանակով ապրում էր մի իմաստուն և բարի մարդ, ով մի մեծ տուն ուներ: Նա հաճախ երկարատև ճանապարհորդությունների էր մեկնում և այդ դեպքում, տունը թողնում էր իր տունը ծառաներին:
Ծառաների յուրահատկությունը կայանում էր նրանում, որ նրանք զարմանալիորեն մոռացկոտ էին: Օրինակ՝ ժամանակ առ ժամանակ նրանք մոռանում էին թե ինչի համար են նրանք այդ տանը, օրվա մեջ մի քանի անգամ միևնույն գործն էին անում կամ էլ ենթադրում էին, որ իրենց պարտականությունները պետք է կատարեն ոչ այնպես, ինչպես թելադրում են օրենքները:
Կաղ մարդը, մի անգամ մտավ հյուրանոցի բակ և տեղավորվեց մյուս այցելուների մեջ:
«Իմ կաղ լինելու պատճառով, ես զրկված եմ արագ տեղաշարժվելու հնարավորությունից և չեմ հասցնի ներկա լինել սուլթանի կազմակերպած տոնին», – ասաց նա իր հարևանին:
Մարդը, որն նա դիմեց, գլուխը բարձրացրեց և ասաց՝
Մարդու ուսումնասիրումը իր մեջ երեք գիտություն է ներկրում: Առաջինը՝ դա հասարակ իմացության գիտությունն է: Երկրորդը՝ հատուկ հոգևոր վիճակների գիտությունը, որին հաճախ անվանում են էքստազ: Եվ վերջապես երրորդ և ամենակարևոր գիտությունը՝ ճշմարիտ իրականության գիտությունը, որը զբաղվում է այն բանի ուսումնասիրությամբ, ինչը անսահման բարձր է առաջին երկու գիտությունների ուսումնասիրության պարագաներից:
Միայն իրական ներքին իմացությունից է բխում ճշմարիտ իրականության իմացությունը:
Մի անգամ, մութ գիշերով, անմարդ ճանապարհի վրա երկու մարդ հանդիպեցին:
– Ես մի խանութ եմ փնտրում, որը կոչվում է «Լապտերների խանութ», այն պետք է որ մոտակայքում լինի, – ասաց նրանցից առաջինը:
– Ես հենց այս վայրերում էլ բնակվում եմ, և կարող եմ քեզ ճանապարհը ցույց տալ, – ասաց երկրորդը:
– Ես ինքս էլ կարող եմ գտնել այն՝
