Հին ժամանակներում, մի մոռացված, իսկ այժմ արդեն անհայտ հարավային երկրում, ապրում էր մի կախարդ Ֆայկոր անունով: Շատերն էին հարգում այդ կախարդին, շատերն էլ նրանից վախենում էին՝ շատ իմաստուն ու հզոր էր նա: Ասում էին թե, Ֆայկորը աչ այլ ոքի այլ հենց իր՝ սև կախարդ Գարդինիֆերի աշակերտն է եղել:
Երկար տարիներ Ֆայկորը աշխատում էր իր միակ ստեղծագործության՝ կախարդական քարի վրա: Այդ քարը, կախարդի մտադրությամբ, պետք է տար ցանկացած հարցի պատասխանը:
Մի տարօրինակ մարդ, Օլոֆ անունով, որոշեց իր կյանքը նորից սկսի, սակայն ինչպես անել դա, նա ավաղ չգիտեր:
Այդ ժամանակ Օլոֆի երեսուն տարին էր լրացել: Շատ բան էր նա հասցրել կյանքում տեսնել: Նրա հետ դժբախտություններ էին տեղի ունեցել, շատ լավ բաներ էլ էին եղել նրա կյանքում, նաև վատ բաներ, նաև սխալներ, որոնց հաշիվն Օլոֆը կորցրել էր:
Հեռու-հեռու հարավում, կախարդական այգիների մեջ կա մի ոչ մեծ քարանձավ: Այդ քարանձավում ծաղկում են բացառիկ ծաղիկներ, որոնց անվանում են «Դարմարտի սիրտ»: Այդ ծաղիկներն իրականում էլ նման են փոքրիկ սրտիկների: ավանդությունը պատմում է, որ այդ ծաղկող սրտիկների մեջ կա մեկը՝ կախարդ Դարմարտի իրական սիրտը…
Մեծ կախարդ Դարմարտը ապրել է շատ հազարամյակներ առաջ: Դա մի հոյակապ մարդ էր, շատ բարի սրտով և մաքուր հոգով: Միայն թե նա վախենում էր մի բանից՝ որ իր սիրտը հանկարծ չդառնա չար:
Հին ժամանակներից մի առասպել կա, թե ինչ որ տեղ լեռներում, ճերմակ ձների մեջ կորել է մի ոսկեջուր կոչնազանգ: Եվ երբ արևի ճառագայթները ընկնում են նրա ոսկյա սկավառակի վրա, անմիջապես կոչնազանգի մակերեսին հայտնվում է մի վիշապի ուրվագիծ: Դարեր շարունակ այդ վիշապին մեծարել են՝ Արևային:
Շատ մարտիկներ են խփել այդ կոչնազանգին, մենամարտի հրավիրելով Արևային վիշապին: Բայց նրանցից ոչ մեկին, նույնիսկ ամենաուժեղ և ամենափորձառու մարտիկին չի հաջողվել հաղթել Վիշապին:
Տաք ավազներ, կիզիչ արև և անխուսափելի կործանում, ահա թե ինչ էր սպասվում Ճամփորդին, ով անցնում էր անապատով: Ոչ մի կաթիլ ջուր, ոչ մի փշուր հաց, ոչ մի հույսի կայծ: Մահ - այն կար ամեն ինչի մեջ՝ յուրաքանչյուր ավազահատիկի, յուրաքանչյուր շիկացած ճառագայթի, և այս հեռավոր ու արդեն բացարձակ անօգուտ երկնքի մեջ: Համակերպվելով իր ճակատագրի հետ, Ճամփորդն ընկավ տաք ավազների վրա: Սա ճանապարհի վերջն էր: Սակայն այդ պահին Ճամփորդի առջև հայտնվեց աննկարագրելի գեղեցկության մի կին:
Եկավ մի անգամ ուսանելու իմաստուն Կիտոշիի մոտ մի նոր աշակերտ: Հարցրեց Կիտոշին աշակերտին՝
— Ի՞նչ գիտես Դու արդեն: Ի՞նչ ես սովորել:
Մտածեց-մտածեց աշակերտն ու պատասխանեց առանց բարդությունների՝
— Իմ ամբողջ կարճ կյանքի ընթացքում, ես արտ եմ վարել և քարեր քարշ տվել:
Սա շատ հին ավանդություն է: Այն մոտ հարյուր տարեկան է:
Կար ժամանակին ՍայկԷ հին քաղաքում, մի անսովոր տաճար: Այդ տաճարը մի հսկայական բուրգի էր նման: Տաճարի գագաթին բարձրանալու համար, նախ պետք էր անցնել երկար սանդուղքով: Ոչ բոլորի ուժերի համար էր այդ ճանապարհը: Սանդուղքը պահպանում էին երեք վիշապներ՝ կարմիր, դեղին և կանաչ: բոլորին, ով ցանկանում էր սանդուղքով բարձրանալ, վիշապները մեկ դժվար հանելուկ էին առաջադրում:
Շատ դարեր առաջ, երկրի վրա մի առասպել կար, թե անծայր երկնքում, սպիտակ ամպերի մեջ թռչում է մի հսկայական օձ: Դարեր շարունակ մարդիկ վախենում էին թռչող օձից: Հավատում էն, որ օձը դժբախտությունների նախագուշակն է: Սակայ արդյո՞ք իրականում այդպես էր: Ասում են թե որպեսզի ինչ-որ բան իմանաս, պետք է դա տեսնես…
Այս պատմությունն իհարկե տեղի է ունեցել շատ հնում, երբ թռչող օձը դեռ ազատ սավառնում էր երկնքի տակ, երբ մարդիկ հավատում էին նրա գոյությանը,
Ապրում էր աշխարհիս երեսին մի ծերունի Իզկուլ անունով: Ապրում էր նա բացարձակ մենության մեջ: Եվ նա իմաստուն էր ու խելացի: Մարդիկ հարգում էին նրան: Մարդիկ խոնարհվում էին նրա գիտելիքների առջև: Մարդիկ ուզում էին ըմբռնել նրա իմաստությունը:
— Միայն թե կկիսվեմ ես այդ իմաստությամբ միայն նրա հետ, ով իմ հանելուկը կլուծի, — զգուշանում էր Իզկուլը: — Փորձեք՝ ով գիտե, միգուցե որևե մեկին հաջողվի:
Պատրաստեց մի անգամ Ֆաիլը իր համար օդապարուկ: Շատ գեղեցիկ օդապարուկ ստացվեց՝ գունավոր, մեծ, կենդանի օձից չես տարբերի: Բաց թողեց օձին Ֆաիլը ամպերի տակ և նրա ամուր ձեռքերում օդապարուկը իրական թվաց: Մարդիկ հմայքով նայում էին Ֆաիլի ստեղծագործությանը: Սիրեց Ֆաիլը իր օդապարուկը և պահեց այն:
Եվ այնպես պատահեց, որ թղթե Օձը կենդանացավ: Հետաքրքրությամբ նայեց Օձը իր արարչի վրա:
Դաշտով վազում էր մի փոքրիկ Առվակ: Նա երիտասարդ էր, կայտառ ու ուրախ: Ամեն ինչը սիրում էր նա այս աշխարհում՝ և քարերը որոնց վրայով ծիծաղելով թռվռում էր, և կանաչ խոտը, որը ծփում էր իր կողքերին, և արևը, որն իր ճառագայթներն էր լողացնում նրա ջրերի մեջ, և երկինքը, որն իր կապույտն էր անդրադարձնում, և սպիտակ ամպերը: Այդ ամենը սիրում էր Առվակը:
Մի անգամ Առվակի մոտ մի Ճամփորդ եկավ: Նրա պաղ ջրերի մեջ ձեռքերը իջեցրեց:
Հեռու-հեռու, բարձր-բարձր ինչ որ տեղում, փափուկ ամպերից, կապույտ երկինքներից այն կողմ, իր հողերով փռված է մի արևոտ չքնաղ կղզի: Ապրում է այդ կղզու վրա, իր ձյունափայլ պալատում սպիտակ Կարապը: Նա հասարակ Կարապ չէ, այլ կախարդական: Բոլոր նրանց, ով այցելում է այդ կղզի, նա երջանկություն է ընծայում: Փառքն այդ Կարապի մասին երկրե-երկիր է անցնում և հույսով լցնում դժբախտ մարդկանց սրտերը:
Լսեց մի անգամ Կարապի մասին մի Ծերունի,
Ապրում էր աշխարհիս երեսին մի պատանի Ամարտ անունով: Նա հասարակ տղա էր, ոչ այնքան խելացի, և ուժով էլ չառանձնացող: Շատ անգամներ լսել էր Ամարտը, որ գիշերները դաշտում երկնքից իջնում է սպիտակ ձին: Այդ ձին աստղային բաշն է թափ տալիս և արծաթե սմբակով հողը պայթեցնում: Ասում էին թե նա ով այդ սպիտակ ձիու հետ կհանդիպի, ստիպված կլինի դառը վիշտ քաշել: Դրանից միայն մի փրկություն կա՝ այդ ձիուն սանձելը: Իսկ եթե սանձես նրան, ապա երջանկության սպասի:
Եկան մի անգամ Չան-Խու Ուսուցչի տուն նրա նախկին երկու աշակերտներ: Նստեցին ինչպես կարգն է սեղանի առջև: Իսկ Չան-Խուն նրանցից մեկի առջև ոսկե գավաթ դրեց, իսկ երկրորդի առջև՝ մի հին ու ճաքած կուժ: Գավաթն էլ, կուժն էլ ջրով էին լցված:
— Հյուրասիրվեք, — ասաց Չան-Խուն:
Այն աշակերտը, ում ոսկե գավաթն էր բաժին ընկել,
Լայնարձակ մարգագետնում կանաչ խոտ էր աճում: Այդ խոտի վրայով անցավ Պատանին: Շրջվելով, պատանին նկատեց, որ այնտեղ, որտեղով նա անցել էր խոտի վրա հետքեր են մնացել: Դա անասելի ուրախացրեց Պատանուն: Բայց նրա կողքով քայլող ծանոթ Ծերունին դժգոհությամբ ասաց՝
— Եվ ինչի՞ վրա ես ուրախանում:
— Նրա, որ խոտի վրա հետքեր են մնում:
Ապրում էր երկրի վրա մի սովորական մարդ Ավրիլ անունով: Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում Ավրիլը արտերը ցանում էր ցորենով: Բայց զզվեցրել էր նրան միևնույն բանով զբաղվելը: Որոշեց նա փոխել իր կյանքը: Թողեց նա իր տունը, իր գյուղը, և ճանապարհ ընկավ ուր աչքը կկտրի:
— Այլևս ոչ մի ցորենի հատիկ ձեռքս չեմ վերցնելու, — երդվեց Ավրիլը:
Երկար շրջեց աշխարհով մեկ Ավրիլը և մի անգամ հասավ մի քաղաք: Իսկ այդ քաղաքում շուկայի օր էր:
Ժամանակին ապրում էր մի մարդ: Եվ ուներ այդ մարդը որդի: Մանուկ ժամանակից մարդու որդին չէր կարողանում քայլել: Սակայն մարդը չէր հուսահատվում՝ նա, որպես հայր, չհուսահատվելով, վերցնում էր որդուն իր ձեռքերի վրա և տանում նրան անհայտ աշխարհներով, չճանաչված երկրներ, աշխարհը որդուն ցույց տալով և նրան կյանք նվիրելով: Եվ նույնիսկ երբ որդին մեծացավ, մարդը նախկինի պես նրան ման էր տալիս ձեռքերի վրա:
— Եվ ինչու՞ ես Դու դա անում, — զարմանում էին մարդիկ տեսնելով մարդուն:
Երեք պատանի եկան Մեծ Ուսուցչի մոտ:
— Ուսուցիչ, — ասացին նրանք, — ուզում ենք կյանքը ճիշտ ապրել: Ի՞նչ պետք է դրա համար անենք:
Ժպտաց ի պատասխան Ուսուցիչը: Արկղից նա երեք չոր տերև հանեց: Դրեց այդ տերևները երեք պատանիների առջև:
— Երեք չոր տերև է ձեր առջև դրված: Այս երեք տերևների մեջ մեծ ուժ է թաքնված:
Շատ հնում, մի չքնաղ երկրում ապրում էր մի պատանի Ալնեկ անունով: Նա գեղեցիկ էր և խելացի, բար էր բայց սարսափելի դժբախտ: Իսկ նրա դժբախտությունը նրանում էր, որ նրա բոլոր երազանքները փլուզվում էին իրար հետևից: Նա հույս ուներ, որ ապագայում նկարիչ կդառնա, սակայն ավաղ, դրա համար նրա տաղանդը չհերիքեց: Հույս ուներ, որ գրող կդառնա: Սակայն այստեղ էլ նրա հույսը չպիտի իրականանար՝ նրանից գրող դուրս չեկավ: Այդ ժամանակ Ալնեկը երազեց, որ կկարողանա դառնալ մի չքնաղ կախարդ: Սակայն այստեղ նույնպես հիասթափություն ապրեց՝ մոգությունը նրան մեծ դժվարությամբ էր տրվում, այլ ոչ այնպես, ինչպես բոլոր սովորական հրաշագործներին:
Ֆարխը, Կարինիա քաղաքի ամենահարուստ և անտանելի ժլատ մարդն էր: Աննթիվ անհամար փող ուներ: Ապրում էր Ֆարխը քաղաքի կենտրոնում գտնվող իր ահռելի առանձնատանը և հարյուրավոր ծառաներ ուներ:
Տեղացիները Ֆարխին չէին սիրում և նրա ետևից նրան անվանում էին՝ «Վերջին խոսք»: Եվ դա այն պատճառով, որ Ֆարխը մեկ օր էլ չեր կարող ապրել առանց իր սիրած արտահայտության՝ «Վերջին խոսքը միշտ էլ իմն է»:
